Motetten

De symfonieën van Bruckner worden soms aangeduid als missen zonder woorden. Zijn koorwerken zijn – mede door de tekst – zéker doordrongen van spirituele kracht. Ze worden gezongen door kamerkoor Hortus Vocalis. Alle teksten vindt u onderaan deze pagina.

In al zijn koorwerken ging het de diepgelovige Bruckner uitsluitend om de boodschap van de teksten. Veel van zijn composities zijn voorzien van de aanduiding “O.A.M.D.” (omnia ad maiorem Dei gloriam : alles ter meerdere glorie van God). Bruckner was iemand die regelmatig de behoefte had om te biechten. Deze levenshouding is terug te horen in de drie missen en het Te Deum, maar ook in de tien – naar Bruckners maatstaven – zeer korte motetten. Deze motten kwamen niet in één bepaalde periode tot stand, maar verdeeld over zijn hele werkzame leven. Ze behoren ongetwijfeld tot de mooiste liturgische muziek uit de afgelopen 200 jaar. De polyfonie uit de renaissance wordt feilloos vermengd met typisch Bruckneriaanse chromatiek. Als blijk van devotie wordt de expressie gekenmerkt door een treffende eenvoud. De meeste worden a capella gezongen.

Hoogtepunten zijn het ontroerende, maar niet sentimentele, Ave Maria, Os justi, Christus factus est en het intense Locus iste. Bij het uitvoeren van deze muziek gaat het erom de balans te vinden tussen klassieke terughoudendheid en romantische overgave.

Aequali

Instrumentale tussenspelen tussen de motetten zijn al sinds Bruckners tijd gebruikelijk. De trombonisten van De Nije Symfony spelen twee korte, religieus geïnspireerde Aequali. Dit is prachtige muziek die ook wel wordt uitgevoerd tijdens de liturgie. De term Aequale verwijst naar een combinatie van gelijkwaardige stemmen.

Libera me ontstond in 1854. Al op 30-jarige leeftijd liet de componist horen dat hij een heel eigen stijl had ontwikkeld. Luister naar het krachtige crescendo in de eerste acht maten en het polyfone middendeel tremens factus sum ego. De harmoniek is al duidelijk als ‘eigenzinnig Bruckner’ te herkennen. Bijzonder in deze uitvoering is het gebruik van het harmonium. Rond 1850 werden de eerste harmoniums op de markt gebracht. Alexandre Debain geldt als één van de eerste bouwers en vroeg in 1840 patent aan op zijn ‘uitvinding’. Vanaf 1850 werd het instrument ook geïntroduceerd op het concertpodium. Rossini schreef in 1863 zelfs een complete mis met begeleiding van piano en harmonium. In het Libera me wordt het harmonium ook ingezet en bespeeld door Jan Andries Dijkstra. Het Libera me wordt gezongen door het projectkoor van Collegium Vocale Fryslân, evenals het Gloria uit de mis in e-mineur.

De mis in e-mineur ging in 1869 in première. Bisschop Rudigier van Linz was de opdrachtgever. Bij de voltooiïng van de nieuwe dom zou de mis in de buitenlucht worden uitgevoerd, op het domplein voor de kerk. Bruckner droeg het werk op aan “Seiner Bischöflichen Gnaden, dem Hochwürdigsten, Hoch- und Wohlgebornen Herrn Franz Josef Rudigier”. Vanwege de première in de buitenlucht is de mis geïnstrumenteerd met blazers, die in de buitenlucht meer draagkracht en volume bewerkstelligen.

Affentur regi
Affentur regi virgines post eam:
Proximae ejus affentur tibi in laetitia et excultatione,
Adducentur in templum regi Domino.

Os justi
Os justi meditabitur sapientiam:
et lingua ejus loquetur judicium.
Lex Dei ejus in akkoord ipsius:
en niet supplantabuntur gressus ejus. Alleluia.
Inveni David servum meum,
oleo sancto meo unxi eum. Alleluia.

Virga Jesse
Virga Jesse floruit
Virgo Deum et hominem genuit
Pacem Deus reddidit, in se reconcilians
ima summis. Alleluja

Christus factus est
Christus factus est pro nobis obediens usque ad mortem autem crucis.
Propter quod et Deus exalavit ilum ed dedit
illi nomen, quod est super omne nomen.

Locus iste
Locus iste a Deo factus es inaestimabile sacramentum irreprehensibillis est.

Tantum ergo
Tantum ergo sacramentum Veneremur cernui
Et antiquum documentum novo cedat ritui.
Praestet fides supplementum sensuum defectui.

Genitori Genitoque laus et jubilatio.
Salus, honor , virtus quoque sit et benedictio.
Procedenti ab utroque compar sit laudatio. Amen.

Salvum fac populum tuum
Salvum fac populum tuum
et benedic hereditati tuae, Domine
Et rege eos, et extolle illos usque in aeternum
Per singulos dies benedicimus, laudamus te
et laudamus nomen tuum in saeculum
et in saeculorum saeculi.

Dignare, Domine, die isto, sine peccato nos custodire.
Miserere nostri, Domine
Fiat misericordia tua, Domine, super nos
Quem ad modum speravimus in te.

Ave Maria
Ave Maria, gratia plena, Dominus tecum;
benedicta tu in mulieribus,
et benedictus fructus ventris tui, Jesus [Christus].
Sancta Maria, Mater Dei,
ora pro nobis peccatoribus,
nunc et in hora mortis nostrae. Amen.

Libera me, Domine,
Libera me Domine, de morte aeterna, in die illa tremenda, in die illa; quando coeli movendi sunt et terra, dum veneris judicare saeculum per ignem. Tremens factus sum ego, et timeo dum discussio venerit atque ventura ira. Dies illa, dies irae, calamitatis et miseriae, dies illa, dies magna et amara valde.
Requiem aeternam dona eis, Domine: et lux perpetua luceat eis.

Gloria in excelsis Deo.
Et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Laudamus te. Benedicimus te. Adoramus te.
Glorificamus te. Gratias agimus tibi.
propter magnam gloriam tuam
Domine Deus Rex caelestis,
Deus Pater omnipotens. Domine Fili unigenite
Jesu Christe. Domine Deus, Agnus Dei,
Filius Patris.
Qui tollis peccata mundi miserere nobis.
Qui tollis peccata mundi
suscipe deprecationem nostram.
Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.
Quoniam tu solus Sanctus. Tu solus Dominus.
Tu solus Altissimus. Jesu Christe.
Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris.
Amen.